Thiếu sắt có thể là nguyên nhân khiến trẻ kém phát triển, hay ốm vặt, mệt mỏi. Vậy cụ thể sắt có tầm quan trọng như thế nào đối với trẻ nhỏ và cách phòng ngừa thiếu sắt cho trẻ đúng cách như nào sẽ được OG.Lab chia sẻ ở bài viết dưới đây nhé!
Vai trò của sắt trong sự phát triển của trẻ
Sắt là khoáng chất vô cùng quan trọng đối với sự phát triển toàn diện của trẻ, đặc biệt trong giai đoạn đầu đời khi cơ thể và trí não của trẻ phát triển nhanh chóng với các vai trò sau:
Hỗ trợ quá trình tạo máu: Sắt là thành phần thiết yếu trong việc sản xuất hemoglobin, một loại protein trong hồng cầu có nhiệm vụ vận chuyển oxy từ phổi đến các mô và cơ quan khác trong cơ thể. Khi trẻ có đủ sắt, cơ thể sẽ có đủ hemoglobin để đảm bảo quá trình trao đổi oxy diễn ra thuận lợi. Điều này không chỉ quan trọng cho sự phát triển thể chất mà còn ảnh hưởng trực tiếp đến sự phát triển trí não của bé.
Phát triển não bộ và hệ thần kinh: Sắt đóng vai trò quan trọng trong việc phát triển các chất dẫn truyền thần kinh, như dopamine và serotonin, có vai trò trong việc điều chỉnh cảm xúc và khả năng tập trung của trẻ. Trẻ nhỏ cần lượng sắt đầy đủ để hỗ trợ quá trình phát triển não bộ, đặc biệt trong giai đoạn từ 0-5 tuổi, khi bộ não phát triển với tốc độ nhanh nhất.
Tăng cường hệ miễn dịch: Sắt không chỉ liên quan đến việc tạo máu mà còn đóng góp quan trọng trong việc củng cố hệ miễn dịch. Thiếu sắt sẽ làm suy giảm khả năng phòng vệ của cơ thể, khiến trẻ dễ bị nhiễm trùng, ốm vặt hoặc gặp các vấn đề về sức khỏe mãn tính. Một hệ miễn dịch khỏe mạnh là cơ sở để trẻ phát triển toàn diện cả về thể chất và tinh thần.
Hệ lụy khi trẻ bị thiếu sắt
Trẻ thiếu sắt sẽ gặp những vấn đề gì
Thiếu sắt là một trong những vấn đề dinh dưỡng phổ biến nhất ở trẻ nhỏ, đặc biệt ở các quốc gia đang phát triển hoặc ở những gia đình có điều kiện kinh tế khó khăn. Những hệ lụy của việc thiếu sắt có thể bao gồm:
Thiếu máu do thiếu sắt: Khi không có đủ sắt để sản xuất hemoglobin, cơ thể trẻ không nhận đủ oxy để duy trì các hoạt động cần thiết, dẫn đến tình trạng thiếu máu. Trẻ bị thiếu máu thường có các biểu hiện như: da xanh xao, mệt mỏi, khó thở và kém năng động.
Chậm phát triển thể chất: Khi thiếu sắt, trẻ sẽ cảm thấy mệt mỏi, thiếu sức sống và không thể duy trì các hoạt động thể chất như bình thường. Hậu quả là trẻ có thể bị chậm lớn, suy dinh dưỡng và không đạt được các cột mốc phát triển quan trọng như bò, đi, và chạy đúng thời gian.
Ảnh hưởng đến trí tuệ và hành vi: Trẻ thiếu sắt có xu hướng kém tập trung, dễ cáu kỉnh và khó kiểm soát cảm xúc hơn so với các bạn cùng trang lứa. Nghiên cứu cũng cho thấy trẻ thiếu sắt có nguy cơ gặp khó khăn trong việc học tập và có kết quả học tập thấp hơn.
Suy giảm hệ miễn dịch: Khi thiếu sắt, hệ miễn dịch của trẻ suy yếu, dẫn đến việc trẻ dễ mắc các bệnh nhiễm trùng, viêm nhiễm và lâu khỏi bệnh hơn bình thường. Điều này không chỉ ảnh hưởng đến sức khỏe hàng ngày mà còn tác động tiêu cực đến quá trình phát triển toàn diện của trẻ.
Dấu hiệu nhận biết trẻ thiếu sắt cần bổ sung
Việc phát hiện sớm các triệu chứng thiếu sắt ở trẻ nhỏ rất quan trọng, bởi nếu để lâu, tình trạng thiếu sắt có thể gây ra nhiều hệ lụy nghiêm trọng đến sức khỏe và sự phát triển. Một số triệu chứng phổ biến mà cha mẹ cần chú ý bao gồm:
Da nhợt nhạt: Da của trẻ trở nên nhợt nhạt, đặc biệt ở lòng bàn tay, môi và bên trong mí mắt, có thể là dấu hiệu cho thấy trẻ đang thiếu máu do thiếu sắt.
Mệt mỏi, kém năng động: Trẻ thiếu sắt thường có dấu hiệu mệt mỏi, ít chơi đùa và thiếu năng lượng so với các bạn cùng tuổi.
Chán ăn, biếng ăn: Khi thiếu sắt, trẻ có thể trở nên kén ăn, chán ăn, và thậm chí sụt cân hoặc không tăng cân đều đặn như bình thường.
Chậm phát triển về thể chất và trí tuệ: Một dấu hiệu quan trọng khác là trẻ chậm phát triển, không đạt được các cột mốc phát triển như bò, đi, nói chuyện so với các bạn cùng lứa tuổi.
Dễ cáu kỉnh, khó tập trung: Thiếu sắt ảnh hưởng đến các chất dẫn truyền thần kinh, khiến trẻ dễ cáu kỉnh, khó kiểm soát cảm xúc và khó tập trung trong các hoạt động hàng ngày.
Cách bổ sung sắt đúng cách cho trẻ
Cách bổ sung sắt cho trẻ đúng cách
Xác định nhu cầu sắt của trẻ theo độ tuổi
Trước khi bắt đầu bổ sung sắt cho trẻ, điều quan trọng nhất là xác định nhu cầu sắt hằng ngày của trẻ dựa trên độ tuổi và tình trạng sức khỏe. Dưới đây là khuyến nghị về lượng sắt cho từng độ tuổi của trẻ:
Trẻ từ 0-6 tháng tuổi: Khoảng 0,27mg sắt mỗi ngày. Trẻ sơ sinh chủ yếu nhận sắt từ sữa mẹ hoặc sữa công thức. Sữa mẹ chứa đủ lượng sắt cần thiết trong giai đoạn này, nhưng sau 6 tháng, nguồn sắt từ sữa không đủ đáp ứng nhu cầu phát triển của trẻ.
Trẻ từ 7-12 tháng tuổi: Cần khoảng 11 mg sắt mỗi ngày. Đây là giai đoạn trẻ bắt đầu ăn dặm, cần bổ sung sắt từ thức ăn rắn như các loại ngũ cốc tăng cường sắt và thịt xay nhuyễn.
Trẻ từ 1-3 tuổi: Khoảng 7 mg sắt mỗi ngày. Trẻ trong độ tuổi này nên nhận đủ sắt từ thực phẩm hàng ngày thông qua một chế độ ăn giàu sắt từ thịt, rau và ngũ cốc.
Trẻ từ 4-8 tuổi: Khoảng 10 mg sắt mỗi ngày. Chế độ ăn uống cần đa dạng hơn để đáp ứng nhu cầu sắt khi trẻ tiếp tục phát triển mạnh mẽ.
Việc hiểu rõ nhu cầu sắt theo độ tuổi sẽ giúp cha mẹ điều chỉnh liều lượng bổ sung cho phù hợp, tránh tình trạng thiếu hoặc thừa sắt gây ra các vấn đề sức khỏe.
Kết hợp thực phẩm giàu vitamin C để tăng hấp thu sắt
Để tăng cường khả năng hấp thu sắt, cha mẹ cần bổ sung thực phẩm giàu vitamin C vào chế độ ăn của trẻ. Vitamin C có khả năng kích thích sự hấp thu sắt từ các loại rau củ và ngũ cốc. Một số thực phẩm giàu vitamin C mà bạn có thể dễ dàng kết hợp bao gồm:
Trái cây như cam, quýt, dâu tây, kiwi
Rau xanh như ớt chuông, bông cải xanh
Nước cam hoặc các loại nước trái cây tươi
Khi cho trẻ ăn thực phẩm giàu sắt, bạn nên kết hợp chúng với các nguồn vitamin C để tối ưu hóa khả năng hấp thu sắt trong cơ thể trẻ.
Tránh thực phẩm cản trở hấp thu sắt
Bên cạnh việc bổ sung vitamin C, cha mẹ cần lưu ý hạn chế những thực phẩm có thể cản trở quá trình hấp thu sắt. Một số thực phẩm có chứa canxi, polyphenol và phytate (chất ức chế hấp thu sắt) như:
Sữa và các sản phẩm từ sữa: Canxi trong sữa có thể làm giảm khả năng hấp thu sắt, do đó, nên cho trẻ uống sữa hoặc các sản phẩm từ sữa cách thời gian bổ sung sắt ít nhất 1-2 giờ.
Trà, cà phê và cacao: Các loại đồ uống này chứa polyphenol, có thể làm giảm hấp thu sắt.
Ngũ cốc chưa qua chế biến: Các loại ngũ cốc chưa qua chế biến chứa phytate, một chất ức chế hấp thu sắt. Nên lựa chọn các loại ngũ cốc đã qua chế biến tăng cường sắt để thay thế.
Sử dụng sản phẩm bổ sung sắt nếu cần thiết
Trong một số trường hợp, đặc biệt khi trẻ bị thiếu sắt nghiêm trọng hoặc không thể nhận đủ sắt qua chế độ ăn uống, ba mẹ có thể bổ sung cho trẻ các sản phẩm bổ sung sắt khác theo chỉ định của bác sĩ. Dưới đây là một số lưu ý khi sử dụng sản phẩm bổ sung sắt cho trẻ:
Lựa chọn sản phẩm bổ sung sắt uy tín: Ba mẹ có thể tham khảo các dòng sản phẩm bổ sung của nhà Vyphyto như sắt Fer Liposome, hay những sản phẩm khác có trên thị trường như: siro Ferrolip Baby, Ferrodue,... có khả năng hấp thu tốt và ít gây tác dụng phụ như táo bón, buồn nôn, so với loại sắt khác.
Tuân thủ liều lượng: Sử dụng sản phẩm bổ sung sắt đúng liều lượng do bác sĩ chỉ định để tránh tình trạng thừa sắt, có thể dẫn đến các vấn đề tiêu hóa hoặc các tác dụng phụ nghiêm trọng khác.
Uống sắt cùng bữa ăn: Để tránh tác dụng phụ như kích ứng dạ dày, nên cho trẻ uống sắt trong bữa ăn hoặc ngay sau bữa ăn. Ngoài ra, hãy theo dõi phản ứng của trẻ với sản phẩm bổ sung để kịp thời điều chỉnh nếu có biểu hiện khó chịu.
Theo dõi các dấu hiệu thiếu hoặc thừa sắt ở trẻ
Cha mẹ cần chú ý theo dõi các dấu hiệu cảnh báo việc thiếu sắt hoặc thừa sắt ở trẻ để có biện pháp can thiệp kịp thời. Các dấu hiệu trẻ bị thiếu sắt bao gồm:
Da nhợt nhạt, thiếu sức sống
Mệt mỏi, chán ăn
Chậm phát triển về thể chất và trí tuệ
Trong khi đó, các dấu hiệu thừa sắt bao gồm:
Táo bón, buồn nôn
Đau bụng, đầy bụng
Mệt mỏi và khó chịu
Nếu nhận thấy bất kỳ dấu hiệu bất thường nào, hãy đưa trẻ đến gặp bác sĩ để được tư vấn và điều chỉnh chế độ bổ sung sắt.
Kiểm tra định kỳ nồng độ sắt trong máu
Việc kiểm tra định kỳ nồng độ sắt trong máu là cách tốt nhất để đảm bảo trẻ nhận đủ sắt nhưng không bị thừa hoặc thiếu. Điều này đặc biệt quan trọng đối với trẻ em dễ bị thiếu sắt hoặc trẻ có các yếu tố nguy cơ cao như sinh non, nhẹ cân, hoặc kén ăn.
Việc bổ sung sắt đúng cách cho trẻ là một yếu tố quan trọng để đảm bảo sức khỏe và sự phát triển toàn diện của trẻ. Cha mẹ cần hiểu rõ nhu cầu sắt của con mình, lựa chọn nguồn sắt phù hợp, kết hợp với các thực phẩm giàu vitamin C và tránh những tác nhân cản trở hấp thu sắt. Nếu cần, hãy tham khảo ý kiến bác sĩ để lựa chọn các sản phẩm bổ sung sắt an toàn và hiệu quả.
